مراسم خطبه‌خوانی شب عاشورای حسینی، دوشنبه ۲۵تیر، نهم محرم با حضور امام جمعه مشهد، استاندار، تولیت آستان قدس‌رضوی، خدام و زائران در حرم مطهر امام رضا(ع) برگزار شد.
هر ساله در شب عاشورای حسینی و پس از عرض ادب و تسلیت هیئت‌های عزاداری و زائران بارگاه منور رضوی، نوبت به خادمان این آستان ملکوتی می‌رسد که فرارسیدن «اعظم المصیبه» را به محضر ثامن‌الحجج علی بن موسی‌الرضا(ع) تسلیت عرض کنند که این عرض ارادت با برگزاری مراسم خطبه‌خوانی انجام می‌شود.
این مراسم امسال همزمان با شب عاشورای حسینی پس از اقامه نماز مغرب و عشا، در صحن پیامبراعظم(ص) حرم مطهر امام رضا(ع) همراه خدام برگزار شد.
------------------------------------------------------------------------------
این روزها در هر کوچه و خانه‌ای عزاست، عزای حسین‌بن‌علی(ع). خیلی‌ها نذری می‌دهند و خیلی‌ها هیئت و دسته راه می‌اندازند، اما در این میان برای ما مشهدی‌ها یک مراسم خاص در میان تمام عزاداری‌ها ویژه است و آن هم مراسم خطبه‌خوانی در حرم مطهر است که دو شب در سال برگزار می‌شود؛ شب عاشورای حسینی و شب شهادت امام رضا(ع).
بزرگ‌ترین صحن حرم مطهر امام رضا(ع)، صحن پیامبر اعظم(ص) امشب در عزای جد بزرگوار ایشان میزبان مراسمی خاص است، مراسمی که سابقه آن به سال ۱۱۶۰ هجری قمری می‌رسد؛ مراسمی که امسال در سال ۱۴۴۶ عمری چند صد ساله به خود می‌گیرد.
شمعدان‌های عزادار
اذان و اقامه نماز جماعت که تمام می‌شود مراسم خطبه‌خوانی آغاز می‌شود. امسال این آیین یک تفاوت اصلی با هر سال دارد و آن هم ادای احترام تولیت آستان قدس رضوی به جایگاه شهدای والامقام خدمت و رئیس جمهور شهید است. سپس عرض تسلیت به خدام توسط مقام تولیت شروع می‌شود. او به همراه هیئت همراه می‌چرخد و به خدام مرد و زن، این غم را تسلیت می‌گوید. خدامی که شمعدانی با شمع‌های روشن در دست دارند و هرچند صحن غرق در نور است اما سوختن آن‌ها کاری دیگر با دل می‌کند.
شنیده‌ام دعا با واسطه بالا می‌رود
اگر پشت میله‌ها، میان خادمانی که در مراسم هستند و زائران بایستی، این سوختن که کاری دیگر با دل می‌کند را بهتر درک خواهی کرد. خانمی از پشت نرده، مرد خادم را که چلچراغی با شمعی روشن در دست دارد، صدا می‌زند و می‌گوید: آقا میشه از این شمع‌ها به ما هم بدین؟ خادم نگاهی می‌کند و لبخندی می‌زند و می‌گوید: حاج‌خانم اینا برای مراسمه، مال خودم بود تقدیم می‌کردم.
خانمی دیگر که کاغذ و قلم من را می‌بیند، جلو می‌آید و می‌پرسد: میدونی اینجا چه خبره؟ عزاداری دارن خادم‌ها؟ از چادر رنگی و نگاه و مدل حرف زدنش معلوم است مشهدی نیست. می‌گویم: مراسم خطبه‌خوانی است و چند کلمه برایش توضیح می‌دهم.
اما در میان نگاه‌های پرسؤال و آن‌هایی که آمده‌اند تا از این مراسم برای خودشان حاجت روایی ببرند، خیلی‌ها هم آمده‌اند تا با خدام بارگاه علی‌بن موسی‌الرضا(ع) به عزاداری اباعبدالله بنشینند. آقای جوانی می‌گوید: شنیده‌ام دعا با واسطه بالا می‌رود، آمده‌ام اینجا که جمعی از خدام آقا هستند دعا کنم تا حاجت روا شوم، این خدام هر شب و روز سعادت نوکری آقا را داشته‌اند، پس آدم‌های کمی نیستند. همسرش می‌گوید: «می‌دونید ما اومدیم توی جمع خدام از آقا چی بخواییم! اومدیم خادمی حرم اباعبدالله(ع) رو بگیریم، اومدیم بگیم اگه بشه شرایط ما رو درست کنن تا بریم و زائر همیشگی اباعبدالله(ع) بشیم». خادمی از آن طرف نرده‌ها صدای ما را می‌شنود؛ برمی‌گردد و می‌گوید: «حاجت روا بشی باباجان».
پیش از این، مراسم خطبه‌خوانی در صحن انقلاب برگزار می‌شده است، اما اکنون به دستور تولیت در صحن پیامبر اعظم(ع) برقرار است تا علاوه بر خدام، زائران هم شاهد آن باشند. زائرانی که هرکدام مانند خدام با عشق و علاقه به این مراسم آمده‌اند.
چه کرد امام حسین(ع) در عاشورا!
«ای خسته از تلاطم دوران بگو حسین/ قلبت اگر شکست فراوان بگو حسین» این بیتی از مرثیه‌ای است که شاعری آیینی در مراسم، آن را می‌خواند و پس از آن سخنرانی تولیت آستان قدس رضوی برگزار می‌شود. حجت‌الاسلام والمسلمین مروی می‌گوید: شب عاشورا، شب شهادت اباعبدالله الحسین(ع)، فرزندان، یاران و اصحاب ایشان را به پیشگاه حضرت ثامن‌الحجج(ع)، فرزند بزرگوار ایشان حضرت حجت(عج) و شما خادمان، زائران و مجاوران تسلیت عرض می‌کنم. امیدوارم به حق اباعبدالله الحسین(ع) همه ما در دنیا و آخرت مشمول شفاعت و عنایت آن امام بزرگوار باشیم. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَجَعَلنَا مِنهُم أَئِمَّةیَهدُونَ بِأَمرِنَا لَمَّا صَبَرُواْ وَکَانُواْ بِایَتِنَا یُوقِنُونَ» مقام امامت یک عطیه الهی است، خداوند متعال این عطیه را به بزرگان و هادیان بشریت که دارای خصوصیت صبر، پایداری و کف نفس باشند عطا می‌کند. می‌فرماید از آنجایی که این جمع دارای این ویژگی، خصوصیت و برجستگی بودند ما به آن‌ها مقام امامت را عطا کردیم. چه آن‌هایی که دارای مقام امامت جزئیه بودند مثل انبیا و چه آن‌ها که دارای مقام امامت کلیه بودند مثل انبیای اولوالعزم؛ ابراهیم، موسی، عیسی و نوح. این‌ها دارای امامت کلیه هستند. «وَإِذِ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِین» چه در مورد ابراهیم که از گذرگاه‌های سخت و هولناک و ابتلائات و امتحانات سهمگین با سربلندی عبور کرد به مقام امامت رسید و چه آنان که دارای امامت خاصه هستند مثل معصومین(ع) که دارای این برجستگی و شرافت صبر بودند که به مقام امامت رسیدند.
وی با اشاره به این آیات در ادامه افزود: ما مهم‌ترین جلوه شگفت‌انگیز صبر را در عاشورا و از ناحیه اباعبدالله الحسین(ع) مشاهده می‌کنیم تا آنجا که امام زمان(عج) در زیارت ناحیه خاصه می‌فرمایند «قَدْ عَجِبَتْ مِنْ صَبْرِک َ مَلآئِکَةُ السَّماواتِ» ملائکه آسمان‌ها هم از صبر، تحمل و پایداری تو در شگفت هستند. «الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» ما تجلی آیات را در عاشورا و اوج آن را در اباعبدالله(ع) و مراتب پایین‌تر را در اصحاب و یاران ایشان مشاهده می‌کنیم. چه کرد امام حسین(ع) در عاشورا! در روز عاشورا شهادتش ارکان عالم را لرزاند. در روز عاشورا با صبرش قدرتی نشان داد که پیامبران بزرگی چون ابراهیم، موسی و عیسی حیران شدند و از این صبر و این اطمینان قاطع در حیرت و بهت قرار گرفتند.
محبت به اهل‌بیت(ع) سرمایه است
تولیت آستان قدس رضوی در ادامه صحبت‌های خود در مراسم خطبه‌خوانی شب عاشورا گفت: امام صادق(ع) وقتی به زیارت مرقد جد بزرگوارشان اباعبدالله(ع) می‌آیند، می‌فرماید: «أشهد انّ دمک سکن فی الخلو و اقشعرّت له اظلّه العرش و بکی له جمیع الخلائق» خون تو در بهشت است، ای جد من در برابر خون تو عرش الهی همراه با همه خلایق لرزید. در برابر عظمت خون تو روح ابراهیم، عیسی و موسی لرزید و کرسی، لوح، قلم و عرش هم لرزید اما دل خود امام حسین(ع) نلرزید که این به برکت صبر و اطمینان است؛ از رهگذر ذکر خداست. «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی» یک مصداق کامل نفس مطمئنه، اباعبدالله الحسین(ع) است. عزیزان، امام حسین(ع) نعمت بزرگی است و محبت اهل‌بیت(ع) نعمتی بزرگ و سرمایه بی‌نظیری است که خدا در اختیار ما قرار داده است، از این سرمایه و نعمت استفاده کنیم. چگونه استفاده کنیم؟ خود قرآن می‌فرماید «إِن کُنتُم تُحِبّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعونی یُحبِبکُمُ اللَّهُ» محبت یک‌طرفه کفایت نمی‌کند، باید دوطرفه باشد. همان‌گونه که به اهل بیت(ع) عشق می‌ورزیم و محبت داریم و این را بزرگ‌ترین سرمایه زندگی و عمر خودمان می‌دانیم، باید تلاش کنیم امام هم به ما محبت و ما را دوست داشته باشد. اگر محبت یک‌طرفه کافی بود خداوند به پیامبر(ص) نمی‌فرمود «شما که می‌گویید و ادعا می‌کنید ما را دوست دارید اگر در این ادعا صادق هستید از من پیامبر تبعیت کنید تا خدا هم شما را دوست داشته باشد». دوستی یک‌طرفه کفایت نمی‌کند. خدا هم باید انسان را دوست داشته باشد، بنده‌ای که خدا را دوست دارد باید به‌گونه‌ای عمل کند که محبت خدا را به خود معطوف کند. ما به اهل‌بیت(ع) عشق، علاقه و محبت داریم، هیچ نعمتی با این نعمت برابری نمی‌کند اما از این نعمت استفاده و از امام حسین(ع) تبعیت کنیم و راه او را ادامه دهیم.
زیست ما باید زیست مؤمنانه باشد
حجت‌الاسلام والمسلمین مروی در ادامه گفت: آموزه‌های سعادت‌بخش اباعبدالله(ع) را در زندگی پیاده کنیم. مگر در زیارت عاشورا نمی‌خوانیم «ای کاش ما هم با شما بودیم تا به این رستگاری عظیم نائل می‌شدیم». راه برای رسیدن به خیمه نورانی اباعبدالله(ع) باز است و برای همه وجود دارد که راهش پیروی از ایشان است. امام حسین(ع) برای این قیام کرد که دین پیامبر(ص)، قرآن و فضیلت‌های اخلاقی و بشری را در جامعه حاکم کند و رذالت‌ها را از بین ببرد. با یزید که بحث خصومت شخصی نبود؛ بحث اسلام و قرآن است. اگر یکی مثل یزید، یک انسان ظالم، فاسد و ستمگر بر مسلمانان حاکم باشد، فاتحه اسلام را باید خواند. امام(ع) برای اسلام قیام کرد. ما می‌توانیم در هر شرایطی خودمان را در خیمه حیات‌بخش ایشان قرار دهیم. چگونه؟ با عمل کردن به قرآن، سنت پیامبر(ص)، سیره امیرالمؤمنین(ع) و روش فاطمه‌زهرا(س) و او را الگو قرار دادن؛ با دینداری، صداقت، تقوای الهی و رعایت حقوق مردم، امام حسین(ع) را یاری کنیم. هنوز و تا قیامت امام حسین(ع) را باید یاری کرد. با زنده کردن قرآن و آموزه‌های آن در هرکجا که هستیم، امام را یاری کنیم. آداب و اخلاقی اسلامی را رعایت کنیم. در همه‌جا از کسب‌وکار گرفته تا اداره و خانه، زیست ما باید زیست مؤمنانه باشد. زندگی‌ای که در آن نه حق‌الله و نه حق‌الناس ضایع شود.
امام حسین(ع) را الگو قرار دهیم
حجت‌الاسلام والمسلمین مروی اظهار کرد: امام حسین(ع) برای برقراری اخلاق، تقوا، عدالت، انصاف، انسانیت و شرافت در جامعه قیام کرد؛ نهضت امام حسین(ع) سراسر تجلی اخلاق، انسانیت، صبر و آزادگی است، بنابراین برای ادامه راه آن حضرت باید این فضیلتها را در زندگی شخصی و اجتماعی خود پیاده کنیم.
تولیت آستان قدس رضوی با بیان اینکه ندای «هَلْ مِنْ ناصِرٍ یَنْصُرُنی» اباعبدالله(ع) برای تمام انسانها تا روز قیامت باقی است، گفت: اگر بخواهیم امروز به ندای «هَل مِن ناصر یَنصُرنی» سیدالشهدا(ع) پاسخ دهیم، باید درصدد اجرای آموزه‌های اسلام، اهل‌بیت(ع) و امام حسین(ع) در زندگی شخصی و اجتماعی خود باشیم؛ با عمل صحیح، رفتار صالح و سبک زندگی مؤمنانه است که می‌توانیم به خیمه اباعبدالله(ع) وارد شویم.
تولیت آستان قدس رضوی با اشاره به نسل‌کشی و کشتار مردم بی‌دفاع و مظلوم غزه توسط رژیم منفور صهیونیستی، سکوت نکردن در برابر ظلم را از آموزه‌های امام حسین(ع) دانست و اظهار کرد: محب امام حسین(ع) نمی‌تواند این همه ظلم، جنایت و کشتار مردم در فلسطین را ببیند و بی‌تفاوت باشد.
وی ظلم‌ستیزی، مبارزه با ستمگران و دفاع از مظلومان را راه امام حسین(ع) خواند و افزود: محب اباعبدالله(ع) نمی‌تواند در برابر زورگویان، ستمگران و متجاوزان به حقوق مردم سر تسلیم فرود آورد، زیرا قیام امام حسین(ع) الگوی ایستادگی در برابر ظلم است.
وی در پایان صحبت‌های خود گفت: این فرصت‌ها و نعمت‌ها را قدر بدانیم. رحمت امام جلوه رحمت واسعه الهی است و هیچ کس ناامید از درگاه امام حسین(ع) برنمی‌گردد. ما امامی داریم که حر را بخشید. او با جفاهایی که کرد از امام تقاضای مدال کرد و اولین شهید راه ایشان شد. چه مقامی بالاتر از این که امام آن را پذیرفتند. ما چنین امامی داریم. دل این امام را با گناه، معصیت و نافرمانی به درد نیاوریم و در حد توان و مقدورات همراهی کنیم.
مرثیه با دربانان لاله به دست
خطبه‌خوانی شب عاشورا با مداحی حاج احمد واعظی ادامه داشت و در ادامه به رسم مراسم خطبه‌خوانی، خطبه مخصوص این شب مشتمل بر حمد و ثنای پروردگار و صلوات بر پیامبر اکرم(ص)، پیشوایان معصوم(ع) و دعا برای تعجیل در فرج امام زمان(عج) قرائت و سپس طلب مغفرت برای بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره) و سلامت و موفقیت رهبر معظم انقلاب شد.
پس از ذکر مصیبت و مرثیه‌خوانی، سرکشیک دربانان به همراه تعدادی از دربانان در دو صف، لاله به دست و پشت سر آن‌ها حفاظ آستان قدس، ضمن مرثیه‌خوانی، با عبور از مقابل خدمتگزاران، مدعوین و جمعیت عزادار، دوباره در جای قبلی خود مستقر شدند. در پایان این مراسم نیز تولیت آستان قدس رضوی ضمن عبور از مقابل خدمه و افراد حاضر در مراسم، از آن‌ها تشکر و قدردانی کرد.
خطبه شب عاشورا و شب شهادت امام رضا(ع) به لحاظ کیفیت برگزاری مراسم کاملاً مشابه هستند و از نظر محتوا و متن خطبه نیز شباهت زیادی با هم دارند و فقط در هر یک به‌طور ویژه صفات و فضائل آن امامان معصوم بیان می‌شود.
آیین سنتی خطبه‌خوانی ریشه در صدر اسلام دارد و در زمان نبی مکرم اسلام(ص) و حضرت علی(ع) نیز برگزار می‌شده که شامل اعتراف به یگانگی ذات اقدس الهی، حمد و ستایش یکتای بی‌همتا و درود و رحمت بر رسول اکرم(ص) و خاندان پاک ایشان است.
خبرنگار: لیلا لاریچه
نظر شما